Theo Giám đốc Văn phòng Ban IV, các điểm nghẽn từ thiếu đất trong khu công nghiệp, doanh nghiệp thuê thứ cấp bị ‘bỏ rơi’, đến lúng túng trong giải phóng mặt bằng đang khiến nhiều doanh nghiệp lâm vào cảnh đình trệ, không thể mở rộng sản xuất.
Tại hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến Luật Đất đai” mới đây, bà Phạm Thị Ngọc Thủy – Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) đã chỉ ra ba nhóm vấn đề cấp bách trong quá trình thực thi luật, phản ánh những khó khăn thực tế mà cộng đồng doanh nghiệp đang gặp phải.
Theo bà Thủy, đây là những vướng mắc thực tiễn bên cạnh các vấn đề về định giá đất và quy trình thủ tục đã được nhiều bên đề cập.
Có quy hoạch di dời nhưng không có đất trong khu công nghiệp
Điểm nghẽn đầu tiên là tình trạng doanh nghiệp đang hoạt động ngoài khu công nghiệp (KCN) bị yêu cầu phải di dời vào trong KCN theo quy hoạch, nhưng thực tế lại không có đủ quỹ đất để tiếp nhận.
“Nghịch lý này đang đẩy doanh nghiệp vào thế kẹt. Khi thuộc diện phải di dời, doanh nghiệp sẽ không được cấp phép cho bất kỳ hoạt động đầu tư, mở rộng nào tại địa điểm cũ. Nghiêm trọng hơn, đối với các doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện, khi giấy phép hết hạn, họ không thể gia hạn vì không xác định được địa chỉ mới theo quy hoạch. Điều này đồng nghĩa với việc hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ hoàn toàn”, bà Thuỷ phân tích.
Giám đốc Văn phòng Ban IV dẫn chứng trường hợp của nhà máy gỗ Lâm Việt tại Bình Dương, một doanh nghiệp xuất khẩu uy tín với nhiều đơn hàng. Dù có nhu cầu gia tăng sản xuất, công ty vẫn bị ngưng hoạt động tiếp vì thuộc diện phải di dời nhưng không được bố trí đất trong KCN.
Doanh nghiệp thuê thứ cấp gặp khó
Nhóm vấn đề thứ hai liên quan đến các doanh nghiệp thuê đất thứ cấp, tức là thuê lại mặt bằng từ một doanh nghiệp khác đã thuê đất trực tiếp của Nhà nước. Khi có yêu cầu di dời, các doanh nghiệp này gần như bị “bỏ rơi” vì không nhận được bất kỳ hướng dẫn hay cơ chế hỗ trợ nào từ chính quyền địa phương.
Bà Thủy giải thích: “Chính quyền địa phương chỉ làm việc với đơn vị thuê trực tiếp. Tuy nhiên, đơn vị này lại không có ý định phát triển KCN mới, trong khi các khu cũ đã bị loại khỏi quy hoạch. Hệ quả là hàng loạt doanh nghiệp thuê thứ cấp rơi vào tình trạng ‘bơ vơ’, không biết đi đâu về đâu”.
Thêm vào đó, quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính ở một số địa phương cũng làm chậm tiến độ xử lý các vướng mắc, khiến nhiều tỉnh phải tính toán lại quy hoạch từ đầu, làm gia tăng sự bất định cho doanh nghiệp.
Vướng mắc giải phóng mặt bằng dự án ưu tiên quốc gia
Điểm nghẽn thứ ba nằm ở cơ chế giải phóng mặt bằng. Luật hiện hành phân định rõ: Nhà nước thu hồi đất cho các mục tiêu an ninh, quốc phòng, an sinh; doanh nghiệp tự thỏa thuận giải phóng mặt bằng cho các dự án thương mại.
Tuy nhiên, đối với các dự án kinh tế mang tầm vóc ưu tiên quốc gia như khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế, luật lại chưa có quy định rõ ràng về trách nhiệm giải phóng mặt bằng.
“Sự thiếu rõ ràng này đang gây ra nhiều lúng túng và vướng mắc trên thực tế, có thể làm chậm tiến độ của các dự án chiến lược”, bà Thủy nhấn mạnh.
Trước những bất cập trên, đại diện Ban IV kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết việc triển khai Luật Đất đai 2024, đặc biệt là các quy định mới như sử dụng đất đa mục đích, để doanh nghiệp có cơ sở pháp lý vững chắc và yên tâm thực hiện.
Bà Thủy bày tỏ mong muốn các cơ quan quản lý sẽ quan tâm sâu sát hơn đến những khó khăn thực tế của các doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là tại các địa phương đang có yêu cầu di dời doanh nghiệp vào khu công nghiệp, nhằm tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn, tạo động lực cho sự phát triển kinh tế.
