Nguy cơ đình lạm từ thuế quan Mỹ: Dự phòng nào cho Việt Nam?

Đình lạm “nhen nhóm” ở Mỹ

Theo dữ liệu mới nhất của Bloomberg, chi tiêu tiêu dùng của Mỹ trong tháng 1 vừa qua đã ghi nhận mức sụt giảm mạnh nhất trong gần 4 năm, phản ánh sự lung lay lớn trong niềm tin của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, mức độ bi quan của người dân Mỹ về triển vọng kinh tế cũng gia tăng, một phần do lo ngại rằng lạm phát sẽ tiếp tục tăng.

Cuộc khảo sát cho thấy khoảng 60% người trưởng thành ở Mỹ tin rằng thuế quan của Tổng thống Donald Trump sẽ làm tăng giá sản phẩm. Hãng Ford Motor từng cảnh báo thuế suất 25% áp dụng với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico sẽ là “một đòn nặng nề” cho ngành công nghiệp ô tô, kéo theo chi phí tăng thêm khoảng 4.000 USD cho mỗi sản phẩm.

Trong những tháng gần đây, giá trứng gà ở Mỹ đã gần như tăng gấp đôi kể từ năm 2023 do chi phí gia tăng và dịch bệnh. Chuỗi thức ăn nhanh Chipotle Mexican Grill cũng cảnh báo các thực phẩm khác như bơ, chanh cũng sẽ có xu hướng tương tự do thuế quan.

Nhiều doanh nghiệp nhỏ ở Mỹ được ghi nhận đang buộc phải đóng băng kế hoạch mở rộng để tránh bị cuốn vào vòng xoáy chi phí tăng và sức mua giảm. Điều này trùng khớp với nhận định của Cục Dự trữ Liên bang (FED) chi nhánh Atlanta, rằng tăng trưởng kinh tế trong quý đầu năm 2025 có thể sụt giảm đáng kể.

Trong môi trường mà giá cả bị đẩy lên do thuế quan, tăng trưởng chậm lại có nguy cơ dẫn tới đình lạm. Tuy các doanh nghiệp nhập khẩu là đối tượng đầu tiên chịu ảnh hưởng, nhưng phần lớn chi phí rốt cuộc sẽ được chuyển sang người tiêu dùng. Sự gia tăng chi phí đầu vào này dẫn đến việc tăng giá hàng hóa trên thị trường, khiến kỳ vọng lạm phát trở nên cao hơn.

Gregory Daco, Kinh tế trưởng tại EY, cho rằng vẫn còn quá sớm để nói nền kinh tế Mỹ đang rơi vào đình lạm, nhưng có chút dấu hiệu đình lạm đâu đó khi lạm phát kỳ vọng tăng lên, tâm lý người tiêu dùng yếu đi và chi tiêu suy giảm.

Tâm lý chi tiêu là một thước đo quan trọng của nền kinh tế lớn nhất thế giới, bởi sức mua hộ gia đình luôn đóng vai trò là động lực tăng trưởng chủ chốt của kinh tế Mỹ. Nếu người tiêu dùng Mỹ bắt đầu cắt giảm chi tiêu, không khí u ám của rủi ro đình lạm có thể lan tới nhiều quốc gia khác trên toàn cầu.

Cách Việt Nam giữ vị trí phòng “bão”

Là quốc gia xuất khẩu nhiều mặt hàng tiêu dùng sang Mỹ, Việt Nam không thể ngó lơ trước các chính sách thuế quan của chính quyền Trump. Việt Nam vẫn đang trông chừng nguy cơ thuế quan từ Mỹ – thị trường mang lại nguồn thu lớn cho xuất khẩu của Việt Nam trong những năm qua. Nếu Mỹ xảy ra đình lạm, nguy cơ lan truyền tới các đối tác thương mại chính cũng không phải là nhỏ.

Bà Katrina Ell, Giám đốc bộ phận Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương tại Moody’s Analytics, nói với Diễn đàn Doanh nghiệp rằng nguy cơ đình lạm tại khu vực Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, đã tăng lên kể từ khi ông Trump nhậm chức và duy trì chính sách thuế quan quyết liệt.

“Các nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại sẽ chịu tác động lớn hơn từ thuế quan của chính quyền Trump và có nguy cơ đối mặt với nguy cơ đình lạm nếu sự gián đoạn chuỗi cung ứng gia tăng,” bà Katrina nhấn mạnh trong phỏng vấn, lưu ý ba quốc gia Đông Nam Á là Việt Nam, Thái Lan và Singapore.

Đối với Việt Nam, việc duy trì ổn định tỷ giá và kiềm chế lạm phát sẽ là ưu tiên hàng đầu để ngăn cản nguy cơ đình lạm, trong khi cần nhanh chóng thúc đẩy sản xuất trong nước và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ngân hàng Nhà nước có thể duy trì chính sách lãi suất linh hoạt, song cũng phải theo dõi sát nhu cầu và tâm lý thị trường.

Áp lực lạm phát, trong nhiều trường hợp, buộc các ngân hàng trung ương phải xem xét lại chính sách tiền tệ. Tại Mỹ, FED đã duy trì quan điểm sẽ tiếp tục tạm ngừng cắt giảm lãi suất nếu lạm phát vẫn cao. Trong khi đó, theo chuyên gia Moody’s, các nền kinh tế Đông Nam Á bao gồm Việt Nam vẫn còn dư địa nới lỏng tiền tệ một cách thận trọng, bởi lạm phát ở khu vực này (trong kịch bản cơ sở) được dự báo tăng nhẹ, chứ chưa đến mức bùng phát.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam, từ dệt may, da giày đến linh kiện điện tử, đã và đang phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ. Nếu chi phí sản xuất tiếp tục leo thang do thuế suất, bản thân các doanh nghiệp sẽ buộc phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng hoặc định vị lại thị trường đầu ra để tránh phụ thuộc quá mức.

Đối với xuất khẩu thủy sản – một ngành mũi nhọn khác – việc rào cản thuế quan gia tăng cũng đồng nghĩa với nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh. Bài toán đặt ra cho doanh nghiệp là làm sao đáp ứng yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng và xuất xứ, đồng thời duy trì giá thành ổn định khi chi phí logistics vẫn chưa giảm mạnh sau đại dịch.

Dù triển vọng bất ổn, song nhiều nhà quan sát vẫn đánh giá ông Trump có thể phải “chùn tay” với một số đòn thuế, bởi thiệt hại đối với kinh tế Mỹ không hề nhỏ. Moody’s cũng tin tưởng về kịch bản này: “Chúng tôi dự đoán rằng ông Trump sẽ rút lại một số thuế quan đã áp dụng hoặc lời đe dọa nhằm tránh làm suy yếu nền kinh tế Mỹ một cách trầm trọng,” bà Katrina nói.

Thực tế cho thấy, nếu để lạm phát và đình trệ xảy ra đồng thời, người chịu thiệt không chỉ là các đối tác thương mại mà còn là bản thân người dân và doanh nghiệp nội địa ở Mỹ – những người từng ủng hộ khẩu hiệu “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” của ông Trump một cách nhiệt thành.

Nguồn: Diễn đàn Doanh nghiệp