Văn phòng Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu, xem xét kiến nghị về điện tái tạo

Văn bản 3637/PC-VPCP nêu rõ, Văn phòng Chính phủ nhận được văn bản số 356/2025/DDDN-BC ngày 13/10/2025 của Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp gửi Thủ tướng Chính phủ về diễn đàn “Thúc đẩy điện tái tạo cho doanh nghiệp: Vấn đề đặt ra trong thực tiễn và giải pháp thực hiện”.

Tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp SME

Thực hiện Quy chế của Chính phủ ban hành kèm theo Nghị định số 39/2022/NĐ- CP ngày 18/06/2022, văn phòng Chính phủ chuyển văn bản nêu trên của Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đến Bộ Công Thương để nghiên cứu, xem xét theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và đúng quy định của pháp luật.

Trước đó, ngày 25/9, dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Tổng Công ty Điện lực TP Hồ Chí Minh, Văn phòng Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh và Viện nghiên cứu ứng dụng năng lượng thông minh (iSEAR) tổ chức Diễn đàn: “Thúc đẩy điện tái tạo cho doanh nghiệp: Vấn đề đặt ra trong thực tiễn và giải pháp thực hiện”.

Tại sự kiện Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đã tổng hợp lại các ý kiến góp ý, đề xuất của các cơ quan ban ngành, Hiệp hội doanh nghiệp, chủ đầu tư KCN, KCX, doanh nghiệp FDI để tiếp tục tham mưu hoàn thiện cho cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện với doanh nghiệp tiêu thụ điện lớn (DPPA), theo Nghị định 57/2025/NĐ-CP được triển khai thuận lợi. Đồng thời chương trình tiếp tục ghi nhận những kiến nghị về sự bất cập của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) đang được đánh giá bị bỏ ngỏ ngoài Nghị định số 57 và Nghị định số 58 khi có nhu cầu tiếp cận, sử dụng năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất.

Cụ thể, tại diễn đàn, đại diện các Hiệp hội doanh nghiệp kiến nghị cần sớm ban hành các quy định để chính thức hóa mô hình kinh doanh ESCO (Energy Service Company) hay còn gọi là “Mô hình bên thứ ba” – Một Bên thứ ba (nhà đầu tư chuyên nghiệp) sẽ bỏ 100% vốn để đầu tư, lắp đặt, vận hành và bảo trì hệ thống năng lượng tái tạo (ví dụ: điện mặt trời mái nhà) tại chính cơ sở của doanh nghiệp SME. Chính sách này sẽ giúp doanh nghiệp SME không phải bỏ vốn đầu tư, chỉ cần ký hợp đồng mua điện trực tiếp từ Bên thứ ba này với một mức giá cố định, hoặc biến động nhưng ưu đãi hơn giá điện từ lưới điện quốc gia, trong một thời gian nhất định (ví dụ: 15-20 năm). Hết thời hạn hợp đồng, hệ thống năng lượng sẽ được chuyển giao lại cho doanh nghiệp SME.

Để hiện thực hóa mô hình này, Đại diện Văn phòng Hiệp hội năng lượng sạch tại TP Hồ Chí Minh đề xuất Chính phủ và các Bộ ngành liên quan cần sớm ban hành Thông tư hoặc bổ sung vào các Nghị định hiện hành: Cần có một văn bản pháp lý chính thức công nhận mô hình kinh doanh này, quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên: Doanh nghiệp sử dụng điện, Bên thứ ba đầu tư, và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trong việc đấu nối và ghi nhận sản lượng.

Tháo gỡ vướng mắc cho cơ chế DPPA

Với chính sách triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) theo Nghị định số 57, TS. Trần Huỳnh Ngọc – Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu phát triển, PECC2 (Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Điện 2) kiến nghị, cần làm rõ hơn cơ chế đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư để công bằng hơn giữa hình thức DPPA và hình thức PPA (bán điện cho EVN), đồng thời nên xem xét bỏ qua giá trần trong cơ chế DPPA qua đường dây riêng.

Ông Ngọc cho biết, về quy định cần chuẩn hóa các hợp đồng và chuẩn hóa phương pháp tính dịch vụ lưới điện trong KCN; cho phép đơn vị bán lẻ trong cụm, khu công nghiệp được tham gia như một đơn vị mua điện trực tiếp chứ không chỉ thông qua được ủy quyền. Ngoài ra, cần rà soát, xem xét và hiệu chỉnh cho chặt chẽ hơn quy trình chuyển đổi hợp đồng của các khách hàng sử dụng điện lớn bên trong KCN.

Ngoài ra đại diện một số Sở Công Thương địa phương đề xuất:

Thứ nhất, cần sửa đổi định nghĩa “Khách hàng sử dụng điện lớn” theo hướng giảm mức tiêu thụ điện bình quân, nhằm mở rộng đối tượng doanh nghiệp được tham gia cơ chế DPPA, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong chuỗi cung ứng xuất khẩu.

Thứ hai, kiến nghị Bộ Công Thương sớm ban hành một Thông tư hướng dẫn chi tiết, đồng bộ về trình tự, thủ tục thực hiện cơ chế DPPA, từ hồ sơ đăng ký, thỏa thuận đấu nối, đến các mẫu hợp đồng, tạo ra một hành lang pháp lý rõ ràng và thống nhất.

Thứ ba, rà soát và điều chỉnh các quy định còn chồng chéo giữa các Nghị định 56, 57, 58 và 61 để đảm bảo tính đồng bộ, nhất quán của hệ thống pháp luật, tránh gây khó khăn cho doanh nghiệp và cơ quan thực thi.

Về hệ thống lưu trữ BESS

Đại diện một số doanh nghiệp cho biết, việc kết hợp điện mặt trời mái nhà với lưu trữ (BESS) sẽ giúp năng lượng xanh trở thành nguồn năng lượng chính cho mọi gia đình và doanh nghiệp. Tuy nhiên giá thành lưu trữ còn đắt. Cần có chính sách đặc thù cho ngành lưu trữ phát triển. Hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS) trong công nghiệp (C&I) đang được xem là giải pháp tối ưu để nâng cao hiệu quả sử dụng điện năng, góp phần cân bằng phụ tải, tối ưu hóa vận hành dây chuyền sản xuất và giảm áp lực cho hệ thống điện nội bộ của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, mô hình kết hợp giữa tiêu thụ năng lượng và lưu trữ vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, do còn vướng phải nhiều rào cản lớn như chi phí đầu tư cao. Dù giá thành pin lithium-ion có xu hướng giảm, song tổng chi phí ban đầu cho một hệ thống lưu trữ năng lượng vẫn ở mức rất lớn, khiến các doanh nghiệp phải đắn đo khi tính toán thời gian hoàn vốn.

Ngoài ra khung pháp lý và chính sách còn thiếu và yếu. Hiện Việt Nam vẫn đang trong quá trình xây dựng hành lang pháp lý cho hệ thống lưu trữ năng lượng. Việc thiếu các quy định cụ thể, tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ và cơ chế khuyến khích tài chính đang tạo ra rủi ro lớn cho nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó là thách thức về kỹ thuật và an toàn. Công nghệ BESS đòi hỏi tiêu chuẩn rất nghiêm ngặt về an toàn cháy nổ, xử lý rò rỉ hóa chất độc hại và vận hành. Việt Nam còn thiếu kinh nghiệm trong triển khai các dự án BESS quy mô lớn, đặc biệt trong việc tích hợp với hạ tầng điện hiện hữu.

Với thị trường điện cạnh tranh

Chuyên gia Phan Công Tiến – Giám đốc Viện nghiên cứu Ứng dụng Năng lượng thông minh (iSEAR) phân tích: Đối với quốc gia nhằm đảm bảo an ninh năng lượng. An ninh năng lượng chỉ đảm bảo khi có một nguồn công suất phát điện dư trong hệ thống, thường đảm bảo công suất có thể phát điện dư từ 10 đến 20% so với nhu cầu phụ tải.

Muốn vậy cần phải có thị trường bán buôn thực chất với nhu cầu và giá điện cho nhà đầu tư thấy rõ ràng, khi thiếu công suất dự phòng tất cả các đơn vị nguồn đều có thể xây dựng và bán điện vào thị trường theo những tiêu chí và giá điện rõ ràng mà không cần đàm phán PPA với bên mua.

Ngoài ra theo xu hướng các thị trường điện bán buôn thế giới, cần phải phát triển song hành thị trường dịch vụ phụ trợ và thị trường công suất mà trong đó có phần giá điện cố định công suất sẽ được chi trả cho các nhà máy điện nhiên liệu khi sản lượng phát không đạt cam kết do phải nằm dự phòng.

Còn với việc vận hành Thị trường điện bán lẻ, đây là thị trường tất yếu phải có để người dân có thể được tự do lựa chọn nhà cung cấp điện của mình theo tinh thần Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Một ưu điểm của Thị trường bán lẻ là tất cả thành viên trong chuỗi cung ứng đều được trả tiền đúng và đủ.

Đặc biệt, các công ty lưới điện như lưới truyền tải và lưới phân phối có một chi phí được trả rất rõ ràng, đảm bảo đủ tiền để hoạt động và tái đầu tư và khi đó họ có nguồn lực để đầu tư lưới điện thông minh, là điều kiện rất cần thiết để tích hợp được năng lượng tái tạo với quy mô lớn.

Để phát triển được thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh, ông Tiến kiến nghị:

Một là, cần trao quyền tự quyết, tự lựa chọn của khách hàng lớn có thể tự phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) theo hình thức tự sản tự tiêu hoặc mua bán điện với một đối tác năng lượng thứ 3 theo tinh thần nghị quyết 70/2025/ NQ-TW.

Hai là, hình thức mua bán DPPA qua lưới quốc gia không cần thực hiện mua bán chào giá trên thị trường giao ngay, mà trao quyền quyết định cho Khách hàng và đơn vị cung cấp năng lượng tự thỏa thuận giá điện theo hợp đồng riêng.

Ba là, sớm thực hiện việc tách nguồn, truyền tải, phân phối, bán lẻ và triển khai Thị trường bán buôn và bán lẻ để trao quyền lựa chọn đơn vị cung cấp điện cho người dân và doanh nghiệp.

Bốn là, sớm thực hiện giá điện hai thành phần trong đó có bao gồm giá lưới truyền tải và giá lưới phân phối riêng để bảo tồn doanh thu cho các Công ty truyền tải và phân phối điện.

Năm là, sớm triển khai các mô hình kinh doanh mới cho NLTT như mô hình P2P, năng lượng cộng đồng… để phát huy tối đa lợi ích nguồn điện phân tán.

Mặt khác để thu hút đầu tư, đại diện các Hiệp hội doanh nghiệp sản xuất cũng đề nghị cần có bài toán tài chính xanh cho doanh nghiệp sản xuất. Bởi nhiều doanh nghiệp muốn xanh hóa, nhưng họ không có vốn để triển khai lắp đặc hệ thống ĐMT theo hình thức tự đầu tư (phương thức tự sản tự tiêu). Đề nghị sớm bổ sung hình thức mua qua đối tác thứ ba để dễ dàng huy động vốn. Đặc biệt việc mua bán sản lượng điện qua đối tác thứ ba sẽ giúp nhà nước dễ dàng thu thuế qua hóa đơn mua bán điện hơn việc tự sản tự tiêu của doanh nghiệp.

Trước phản ánh trên, Văn phòng chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu, xem xét báo cáo của Diễn đàn Doanh nghiệp, từ đó có những điều chỉnh, bổ sung về các quy định về phát triển năng lượng tái tạo theo Nghị định số 57 và Nghị định 58 để doanh nghiệp có thể tiếp cận, sử dụng được nguồn năng lượng tái tạo phục cho kinh doanh, sản xuất, nhằm tiến tới mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và góp phần đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh mới.

Nguồn: Diễn đàn Doanh nghiệp