Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý Thuế, trong đó đặc biệt lưu ý đến quy định mới về thời điểm khấu trừ thuế TNCN với cổ tức bằng cổ phiếu.
VCCI cho hay, Điều 7 Dự thảo (sửa đổi) thay đổi về thời điểm khấu trừ thuế TNCN với cổ tức bằng chứng khoán, theo hướng yêu cầu khấu trừ ngay tại thời điểm trả cổ tức. Quy định này tạo ra thay đổi lớn về mặt nghĩa vụ: từ chỗ thuế chỉ phát sinh khi cổ đông thực sự có thu nhập từ bán cổ phần sang chỗ cổ đông phải nộp thuế ngay khi nhận cổ phiếu.
Theo VCCI, chính sách thuế, ngoài mục tiêu thu đúng, thu đủ, còn cần đảm bảo khả năng khuyến khích hoạt động đầu tư kinh doanh, phát triển doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững.
VCCI phân tích, việc đánh thuế ngay ảnh hưởng đến lợi ích của nhà đầu tư, làm suy giảm động lực đầu tư dài hạn. Việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không tạo ra thu nhập thực tế cho cổ đông tại thời điểm nhận cổ tức. Về bản chất, đây chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong cấu trúc vốn, làm tăng số cổ phiếu lưu hành nhưng không làm tăng tổng giá trị tài sản của cổ đông.
Đơn cử, một cá nhân nắm giữ 100.000 cổ phiếu có giá 30.000 đồng/cổ phiếu. Khi doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 2:1 (2 cổ phiếu cũ nhận thêm 1 cổ phiếu mới), cá nhân này nhận thêm 50.000 cổ phiếu. Đồng thời, theo quy định pháp luật, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh còn 20.000 đồng/cổ phiếu. Tổng giá trị tài sản trước và sau khi nhận cổ tức vẫn là 3 tỷ đồng, không phát sinh thu nhập, nhưng cá nhân đó vẫn phải nộp 25 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân.
Việc đánh thuế ngay thời điểm chia cổ tức, theo VCCI, sẽ tạo áp lực tài chính và rủi ro thanh khoản không nhỏ cho nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nhỏ lẻ. Đồng thời, chính sách này cũng làm giảm sức hấp dẫn của chiến lược đầu tư dài hạn khi nhà đầu tư phải chịu thuế trước cả khi hiện thực hóa lợi nhuận.
Từ góc độ doanh nghiệp, VCCI cho rằng chia cổ tức bằng cổ phiếu là phương án dung hòa giữa lợi ích cổ đông và doanh nghiệp. Phương thức này giúp doanh nghiệp giữ lại vốn cho hoạt động sản xuất – kinh doanh, đồng thời thể hiện sự chia sẻ lợi nhuận với cổ đông dưới hình thức tăng quyền sở hữu.
Đề xuất đánh thuế ngay tại thời điểm chia cổ tức bằng cổ phiếu như Dự thảo sẽ khiến phương án này trở nên kém hấp dẫn, làm mất đi công cụ hiệu quả để doanh nghiệp có nguồn lực tái đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh. VCCI đặt câu hỏi: Nếu cùng phải đóng thuế ngay tại thời điểm nhận, tại sao nhà đầu tư phải ưu tiên chọn cổ phiếu trong khi cổ tức tiền mặt vừa đem lại dòng tiền ngay lập tức, có ngay nguồn đóng thuế và không phải chịu rủi ro tiềm tàng trong tương lai như cổ phiếu?
VCCI dẫn số liệu của cơ quan thuế, giai đoạn 2016 – 2024, thuế TNCN thực thu từ cổ tức bằng cổ phiếu khoảng 1.318 tỷ đồng. Trong khi đó, nếu thu ngay tại thời điểm chia, số thuế ước tính có thể lên tới 17.420 tỷ đồng. Có thể suy đoán rằng phần lớn cổ đông đã chọn nắm giữ cổ phiếu lâu dài. Như vậy, hơn 10.000 tỷ đồng “chưa thu” này đang thực chất nằm trong doanh nghiệp, phục vụ tái đầu tư sản xuất – kinh doanh, tạo ra việc làm, đóng góp gián tiếp vào tăng trưởng GDP và nguồn thuế ổn định, bền vững cho ngân sách trong dài hạn. Nếu buộc thu ngay, dòng vốn này sẽ có thể bị rút ra, làm giảm khả năng tái đầu tư và phát triển của doanh nghiệp.
Từ các phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cần xem xét lại quy định thu thuế TNCN ngay khi chia cổ tức bằng cổ phiếu. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến nhà đầu tư mà còn tác động tiêu cực đến nguồn vốn phát triển của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu bền vững của ngành thuế.
