 |
Nhiều nhà sáng lập thường có suy nghĩ muốn tiết kiệm thời gian, muốn nhanh chóng ký hợp đồng và nhận số tiền đầu tư, nên sẽ nhờ bên thứ ba (công ty tư vấn, luật sư) để giúp mình hiểu và thương lượng với nhà đầu tư các điều khoản hợp đồng có lợi cho start-up. Việc này hoàn toàn bình thường, song sẽ tốt hơn nếu nhà sáng lập hiểu được các điều cơ bản nhưng quan trọng trong khung hợp đồng đầu tư, còn những điều khoản phức tạp hơn thì có thể nhờ cậy bên thứ ba hỗ trợ.
Đầu tiên là các quyền ưu tiên thanh toán. Quyền này dành cho nhà đầu tư, trong việc xác định thứ tự và số tiền được nhận khi bán tất cả hoặc về cơ bản, phần lớn tài sản của công ty, thông qua hoạt động mua bán – sáp nhập (M&A), tái cấu trúc, hợp nhất, hoặc giải thể, khiến hơn 50% quyền biểu quyết của công ty này bị chuyển đổi sang công ty khác, hoặc bị biến mất.
Khi việc này diễn ra, các cổ đông sở hữu công ty sẽ xác định thứ tự, số tiền được nhận. Trong trường hợp của các nhà đầu tư, loại cổ phiếu thường nhận được sau đầu tư sẽ là cổ phiếu ưu đãi, thay vì cổ phiếu thông thường. Nhà đầu tư vòng sau sẽ có loại cổ phiếu ưu đãi ưu việt hơn nhà đầu tư vòng trước.
Về số tiền được nhận khi thanh toán, có 2 yếu tố quyết định: số lần (X) của số tiền ban đầu nhà đầu tư đã rót vốn, và lựa chọn sự tham gia.
Giả sử, start-up có nhà đầu tư rót vốn 1 triệu USD, định giá công ty sau đầu tư là 10 triệu USD, sở hữu 10% công ty với cổ phiếu ưu đãi, 90% còn lại là cổ phiếu phổ thông được nhà sáng lập và nhân viên nắm giữ. Sau đó, công ty được M&A bởi một công ty khác, với định giá mua lại là 20 triệu USD.
Trường hợp nhà đầu tư chọn nhận thanh toán 2X số tiền đầu tư ban đầu và không tham gia nhận khoản chia khác còn lại, thì số tiền nhà đầu tư đó nhận được sẽ là 2 triệu USD. Trong trường hợp nhà đầu tư chọn nhận thanh toán 1X số tiền đầu tư ban đầu (1 triệu USD) và tham gia nhận khoản chia khác còn lại dựa theo tỷ lệ sở hữu cổ phần (10% x 19 triệu USD), thì tổng số tiền nhà đầu tư đó sẽ nhận được là 2,9 triệu USD.
Có thể thấy, các yếu tố hợp đồng sẽ quyết định số tiền nhận được của cổ đông, do đó nhà sáng lập cần hiểu bản chất, ý nghĩa các khái niệm này để tự tin thương lượng điều khoản có lợi cho mình và đội ngũ.
Thứ hai, điều khoản chống pha loãng. Đây là điều khoản vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ nhà đầu tư ở các vòng trước đó, trong trường hợp giá trị của công ty bị giảm ở vòng gọi vốn. Khi đó, nhà đầu tư có quyền được được nhận thêm cổ phần để bù đắp việc giá trị cổ phần nắm giữ bị giảm.
Thứ ba, những điều khoản dễ bị nhầm lẫn. “Pre-emption right” là quyền được ưu tiên mua thêm cổ phần mới sắp phát hành, dành cho các nhà đầu tư hiện tại, dựa theo tỷ lệ nắm giữ cổ phần của họ, khi start-up tiến hành chào bán cổ phần trong vòng gọi vốn mới, đảm bảo họ có quyền được mua trước các nhà đầu tư mới bên ngoài.
Thông thường, trước mỗi vòng gọi vốn, start-up sẽ thông báo với các nhà đầu tư của họ về kế hoạch phát hành cổ phiếu. Nhà đầu tư từ khi nhận được thông báo sẽ có khoảng 15 – 30 ngày để ra quyết định việc có mong muốn sử dụng quyền ưu tiên mua này hay không.
Cuối cùng, là quyền quản trị và quyền tiếp cận thông tin qua 2 điều khoản. “Reserved matters” được hiểu là vấn đề bảo lưu, là điều khoản quy định những quyết định quan trọng trong hoạt động của start-up cần được thông qua sự đồng ý của các nhà đầu tư. Các quyết định đó có thể bao gồm: hoạt động mua bán, chuyển nhượng làm thay đổi tới cổ phần hay các quyền đi kèm của các cổ đông; hoặc quyết định tài chính làm thay đổi tới tài sản và chi phí hoạt động doanh nghiệp; hoặc quyết định thay đổi mô hình kinh doanh, sản phẩm kinh doanh của start-up; quyết định bổ nhiệm hay thay đổi nhân sự cốt cán của start-up.
Nhiều nhà sáng lập coi những điều khoản này là “vòng kim cô”. Nhưng với những nhà đầu tư chuyên nghiệp, uy tín, họ sẽ không gây khó dễ với những quyết định của start-up, với điều kiện nhà sáng lập cần minh bạch thông tin, cho thấy sự hợp lý trong những quyết định đó, không vụ lợi cá nhân, mà là để công ty phát triển.
Theo Nhã Uyên (Báo Đầu tư)
https://baodautu.vn/nhung-dieu-khoan-can-luu-y-trong-hop-dong-dau-tu-start-up-d170384.html
